Hoe kun je ze herkennen en hoe doorbreek je ze
In een relatie kunnen communicatie- en interactiepatronen ontstaan waardoor partners zich teleurgesteld of gekwetst voelen. Dit soort patronen worden vooral zichtbaar bij ruzie, onenigheid of stress. (Wanhoops)kreten zoals ‘Het lijkt wel of je met je werk getrouwd bent in plaats van met mij’, ‘Zo gaat het nu altijd bij ons, we kunnen nooit eens iets normaal uitpraten’ of ‘Als je thuiskomt is de hond belangrijker dan ik. Die krijgt tenminste aandacht’ kunnen duiden op negatieve patronen. In dit artikel beschrijf ik hoe negatieve patronen kunnen ontstaan en hoe je die kunt herkennen en doorbreken.
Veilige emotionele verbondenheid
In een relatie hebben de partners behoefte aan een veilige emotionele verbondenheid. Bij veilige, emotionele verbondenheid draait het om vragen zoals:
- Ben je er voor mij? Kan ik je bereiken als ik je nodig heb, stel je je open voor mij, ook als ik mij onzeker of emotioneel voel. Kan ik mijn diepste gevoelens met je delen en luister je naar mij, sta je open voor wat ik wil zeggen.
- Reageer je als ik je nodig heb? Kan ik er op vertrouwen dat je je openstelt voor mij en dat je reageert op belangrijke dingen die ik met je deel. Help je mij bij het vervullen van mijn behoeften? Stem je je af op mij en laat je je raken door mijn emoties. Troost je mij als ik angst en pijn heb en wil je vreugde met me delen. Kan ik op je steunen.
- Doe ik er toe voor jou? Ben ik belangrijk voor je en accepteer je mij zoals ik ben. Blijf je dicht bij mij. Kun je je inleven in mijn behoeften. Laat je me merken dat ik op de eerste plaats sta.
Je ontkomt er niet aan dat er wel eens een meningsverschil of ruzie ontstaat waardoor een van de partners zich gekwetst voelt. Als de partners veilig emotioneel verbonden zijn praten ze dit uit, bieden zonodig excuses aan en richten zich verder weer op de positieve punten van de relatie.
Verlies van emotionele verbondenheid
Het wordt anders als er een negatief communicatie- of interactiepatroon ontstaat dat leidt tot gebrek aan aandacht, boosheid, verdriet, onbegrip, onvrede, gebrek aan vertrouwen, gebrek aan respect, frustratie en andere negatieve emoties. Dit patroon sluipt er in. Je merkt dat zaken worden uitvergroot, irritaties zich opstapelen. Je wordt zo moe van al die discussies die helemaal niets opleveren. De lontjes worden steeds korter en je merkt dat je niet meer zo onbevangen naar je partner kijkt. Hoe komt dit toch? Dit is het moment dat er alarmbellen gaan rinkelen: ‘Ik weet niet of ik deze relatie nog wel wil. Ik begrijp niet wat er aan de hand is’. ‘Hoe moet het nu verder’. Dit zijn noodkreten. Je wordt gekwetst doordat de veilige emotionele verbinding verdwijnt. Die kwetsing kan verschillende oorzaken hebben, onder andere door pijnpunten uit je verleden. Deze worden nu getriggerd. Mensen gaan op verschillende manieren met die kwetsing om.
De dreiging om de emotionele verbinding te verliezen leidt in je brein tot een soort ‘oerpaniek’ en zet je in een overlevingsstand. Je gaat vechten, vluchten of bevriezen.
Angst leidt tot negatieve patronen
De ‘oerpaniek’ leidt tot negatieve patronen in de communicatie en interactie tussen de partners die wordt aangestuurd door onbewuste processen. Ze sluipen als het ware in de relatie en je lijkt er zelf geen zeggenschap meer over te hebben. ‘Zo gaat het altijd!’ Daarom is het doorbreken van dergelijke patronen zo lastig. Hulp van een therapeut kan hierbij erg nuttig zijn. Wat zijn nu negatieve patronen?
Dr. Sue Johnson, een Britse psycholoog en relatietherapeut die in Canada werkt, is de grondlegger van de Emotionally Focused Therapy (EFT). Zij beschrijft in haar boek ‘Houd me vast, Zeven gesprekken voor een hechte(re) en veilige relatie’ drie negatieve patronen, die zij Duivelse Dialogen noemt. Dit zijn:
Zoek de boef
Elkaar beschuldigen staat centraal. Jij bent de oorzaak van onze problemen, ik niet.
- Kenmerkend voor dit patroon is dat jullie elkaar over en weer aanvallen, beschuldigen en veroordelen.
- Het doel van dit patroon is zelfbescherming.
- De emotie boosheid lijkt voorop te staan. Vaak stemverheffing. Andere gevoelens worden uitgeschakeld.
- Het is moeilijk te zien waar het precies begint, maar het wordt in gang gezet omdat een van jullie zich door de ander gekwetst voelt en uit zelfbescherming voor de aanval kiest.
- Als je wordt aangevallen voel je je in een hoek gedrukt. Je wilt daar uit en kiest voor de tegenaanval.
- De aanval kan een reactie zijn op een gebeurtenis of de aanval wordt preventief ingezet. ‘Voor het geval dat….’.
- Jullie gebruiken woorden zoals ALTIJD, JIJ, MOET om je ‘gelijk’ kracht bij te zetten.
- Jullie zitten allebei vast, het is een doodlopende weg van elkaar beschuldigen en er zijn geen winnaars.
- Jullie verzuipen in de inhoud van de discussie die hoog kan oplopen en het eigenlijke probleem wordt niet besproken/ uitgesproken.
- Jullie communicatie is een vicieuze cirkel geworden, een soort dans, waarin jullie beiden verstrikt zitten en waarin jullie heel lang kunnen blijven ronddraaien:
- ‘Hoe meer jij aanvalt, hoe meer ik op mijn hoede ben’ Hoe harder ik terugsla, hoe heftiger jij mij weer aanvalt’.
Protestpolka
Kenmerkt zich door kritiek spuien, controleren, klagen enerzijds en vermijden, verdedigen en een muur optrekken anderzijds.
- Het is de meest voorkomende, maar ook meest verstikkende dialoog.
- Jullie proberen beiden de relatie te beschermen, ieder op zijn/ haar eigen manier. De ene partner probeert van de andere partner een reactie te krijgen, terwijl die ander zich terugtrekt Hoe meer je aandringt des te meer de ander zich terug trekt.
- Jullie werkelijke gevoelens en behoeften zijn verborgen en jullie communiceren vanuit angst om de verbinding kwijt te raken. Een noodkreet naar geruststelling en verbondenheid (kritiek = angst en terugtrekken = ook angst).
- Als je geen reactie krijgt van de ander, dan volgt opnieuw protest en zo herhaalt dit patroon zich keer op keer. Jullie komen in een vicieuze cirkel terecht.
- Op een gegeven moment stopt een van jullie met het vechten voor de relatie. Dit is meestal degene die eerst de toenadering zoekt.
- Dit is het begin van het loslaten van de relatie en de partner. Het kan leiden tot ‘Verstijf en vlucht’ of tot het beëindigen van de relatie.
- ‘Hoe meer ik voel dat we de verbinding kwijtraken, des te meer ik klaag of kritiek heb’.‘ Hoe meer kritiek jij uit, des te gevaarlijker ik het vind. Ik trek me terug of verberg mezelf en sluit jou daarmee buiten’. Ik ervaar constante stress, spanning en heb het gevoel dat ik op eieren loop en weet niet meer wel en niet meer werkt’.
Verstijf en vlucht
Jullie trekken je allebei terug en verstijven en vluchten
- Dit is het meest pijnlijke patroon, dat vaak volgt op een langere periode van ‘Zoek de boef’ en de ‘Protestpolka’. De situatie is gericht op zelfbescherming en jullie doen naar elkaar alsof het jullie allemaal niets doet.
- Er is sprake van wederzijdse terugtrekking. Jullie leven allebei in je eigen wereld en voelen je niet meer in staat iets aan de situatie te veranderen. Jullie zijn leeg en moegestreden en lijden onder de spanning en de stress. Er is geen oprechte interesse meer in de ander. Er wordt geen ‘risico’ meer genomen.
- Jullie zijn als vreemden voor elkaar geworden. Jullie leven nog wel onder één dak maar meer als ‘broer en zus’.
- De mogelijkheid van een echtscheiding komt steeds vaker in jullie gedachten op.
- ‘Hoe meer ik mij terughoud en mijn gevoelens wegdruk, des te voorzichtiger en afstandelijker jij wordt’.‘Hoe voorzichtiger en afstandelijker jij wordt, des te meer ik in mijn schulp kruip’.‘We hebben alles al geprobeerd en elke ruzie is een herhaling van zetten en levert niets meer op. Heeft het nog zin om de relatie in stand te houden?’.
Herkennen en doorbreken van de negatieve patronen
Als jullie hard gewerkt hebben aan het oplossen van de negatieve patronen komt er een moment dat jullie tijdens een ruzie ineens roepen: ‘Hé (partner) we zijn weer bezig in ons oude patroon! Dit zouden we toch anders doen!’ Dit is een teken dat jullie je bewust zijn van jullie patroon en op de goede weg zijn om de patronen te doorbreken en jullie relatie te verbeteren. Communicatieve vaardigheden zijn hierbij erg belangrijk. De door Marshall Rosenberg ontwikkelde methode van Geweldloze Communicatie of Verbindende Communicatie is erg waardevol, omdat je daarmee bij de diepere wensen, behoeften en verlangens van elkaar komt.
Hieronder beschrijf ik enkele stappen die je kunt zetten om jullie communicatie- en gedragspatronen, de Duivelse Dialogen, te onderzoeken en aan te pakken. De hulp van een therapeut kan wenselijk zijn.
- Onderzoek eens op welke momenten ruzie in jullie relatie ontstaat en jullie in een vicieuze terecht komen;
- Onderzoek eens of jullie hierbij een patroon of patronen herkennen;
- Mensen gaan op verschillende manieren om met de kwetsing. Wie van jullie valt aan en wie trekt zich terug;
- Als jullie de patronen herkennen ontstaat er een bewustwording van de interactie die jullie in stand houden. Nu kun je kiezen: in stand houden of er samen aan werken om het te veranderen;
- Jullie gaan bewuster met elkaar om en weten wat je doet. Niet langer meer aanvallen, niet langer meer weglopen. Dus stoppen met die negatieve interactie – negatief gedrag. Jullie kunnen met elkaar afspreken om jullie gedrag te veranderen;
- Probeer allebei zicht krijgen op jullie behoeften en angsten die maken dat jullie in een negatief patroon terechtkomen;
- Deel de behoeften en angsten met elkaar. Durf je kwetsbaar op te stellen;
- Jullie kunnen de keuze maken om anders met elkaar om te gaan en rekening houden met de behoeften en de angsten van de ander. Dit is best lastig maar als het jullie lukt om de behoeften en angsten onder woorden te brengen en met elkaar te bespreken zal dit een positief effect hebben op jullie relatie;
‘SAMENwerken’ en samenWERKEN’ aan het verbeteren van jullie relatie is waar het omgaat.