Hoe komt dat en hoe ga ik daar mee om
In een relatie hebben partners behoefde aan een veilige, emotionele verbondenheid. Ze willen emoties zoals blijdschap, angst, schaamte of liefde laten zien en met elkaar delen. In mijn praktijk hoor ik wel eens dat een van de partners geen emoties kan tonen. ‘Ik ben nu eenmaal niet zo emotioneel’ wordt dan gezegd. Dit kan in een relatie problematisch worden als een van de partners consequent emoties niet toont, geen rekening houdt met de gevoelens van de ander terwijl die ander aangeeft daar wel behoefte aan te hebben. Er wordt dan wel gesproken van emotionele verwaarlozing. In dit artikel beschrijf ik verschillen tussen mannen en vrouwen bij het omgaan met emoties, wat emoties, gevoelens en behoeften zijn en de wisselwerking daartussen, de rol van aanleg en opvoeding en wat er gebeurt als je je emoties niet uit. Tenslotte geef ik tips hoe je hiermee kunt omgaan in je relatie.
Relatie: Veilige emotionele verbondenheid
Als je een fijne relatie hebt deel je lief en leed, verdriet en vreugde, boosheid en schaamte, angst en onzekerheid en liefde met je partner. Dit is erg belangrijk voor de verbinding met elkaar, maar ook voor je geestelijke en lichamelijke gezondheid. Toch blijkt in de praktijk dat het voor sommige mensen moeilijk is om over emoties en gevoelens te praten. In een relatie kan dat tot spanningen en relatieproblemen leiden.
Emoties, gevoelens en behoeften
Emoties en gevoelens worden vaak als synoniem van elkaar beschouwd, terwijl ze dat niet zijn.
Gevoelens zijn persoonlijk en worden gevoed door gedachten. Ze laten je letterlijk weten wat jij voelt: ‘ik voel me blij’, ‘ik voel me boos’ of ‘ik voel me verdrietig’. Dit zegt niets over de ander. Je gevoelens geven je informatie over jouw behoeften die wel of niet worden vervuld. Dit werkt als volgt: als je een gevoel van honger ervaart geeft dat aan dat je behoefte hebt aan eten en als je dat gevoel negeert merk je dat je je niet goed voelt of zwak voelt en dat je over je eigen grenzen heengaat. Mensen vinden het lastig om hun gevoelens en behoeften onder woorden te brengen.
Emoties zijn universeel en altijd een reactie op een situatie of een gebeurtenis. Soms gebeurt dit zelfs onbewust in een fractie van een seconde. Ze brengen je in beweging. Emoties laten je zien hoe jij je voelt. Ze zijn zichtbaar voor anderen. Als je je blij voelt lach je, als je je boos voelt kijk je boos, schreeuw je of gooi je met het servies en als je je verdrietig voelt huil je.
Hieronder geef ik voorbeelden van de wisselwerking tussen gevoelens, emoties en behoeften:
- Je voelt je afgewezen door je partner (een afgeleide van de basisemotie bedroefd). Dit geeft aan dat niet aan je behoefte aan waardering en erkenning wordt voldaan.
- Je voelt je geïrriteerd omdat je partner steeds met de telefoon bezig is (afgeleide van de basisbasisemotie boos). Dit geeft aan dat je partner geen rekening houdt met jouw behoefte aan contact en daarmee over jouw grenzen heengaat.
Verschillen tussen mannen en vrouwen
Mannen en vrouwen gaan verschillend om met gevoelens en emoties. Over het algemeen zijn vrouwen hier ‘beter’ in dan mannen. Dit wil niet zeggen dat mannen geen emoties hebben. Ieder mens heeft emoties. Mannen onderdrukken ze vaker, vooral de meer kwetsbare emoties zoals verdriet, teleurstelling, schaamte en angst. Dit komt doordat ze van jongs af vaak meegekregen hebben dat tonen van emoties afbreuk doet aan hun man-zijn. Ook genetische aanleg en culturele afkomst kunnen een rol spelen. Emoties zoals boosheid en woede toont een man weer gemakkelijker dan een vrouw. Jongens moeten immers stoer zijn, huilen niet en krijgen zelfs schouderklopjes als ze niet huilen als ze zich bezeerd hebben. Je bent dan een flinke jongen. Tot op zekere hoogte kun je het dus je man of vriend niet kwalijk nemen dat hij moeilijk zijn gevoelens en emoties kan laten zien. Dit kan echter wel tot spanningen en eenzaamheid in de relatie leiden. Je weet immers niet wat in die ander omgaat. In mijn praktijk hoor ik partners nogal eens zeggen dat ze elkaar kwijtgeraakt zijn en eigenlijk niet meer goed weten wie die ander echt is en wat hem/haar echt bezighoudt.
Emotionele blokkade en emotionele verwaarlozing
Van een emotionele blokkade is sprake als iemand niet bij zijn/haar gevoelens kan komen en niet weet hoe daarmee om te gaan en hoe de emoties te uiten. Dit leidt dan tot een blokkade van de gevoelens en emoties en het vluchten daarvoor. Het lijkt wel of die persoon een muur opgetrokken heeft. Als in een relatie een partner consequent geen rekening houdt met de gevoelens van de ander of daar niet op reageert terwijl die wel aangeeft daar behoefte aan te hebben ontstaat emotionele verwaarlozing. Hierdoor ga je je eenzaam voelen in de relatie.
Hoe komt het
Er kunnen allerlei situaties, in de vroege kinderjaren, zijn geweest die er toe hebben geleid dat een kind niet geleerd heeft om over gevoelens te praten en emoties te uiten. Situaties kunnen zijn:
- Ouders konden niet afstemmen op de emotionele behoeften van hun kind omdat het kind erg ziek was of lang in een couveuse heeft gelegen.
- Ouders hebben zelf niet geleerd om met hun gevoelens en emoties om te gaan en konden dat daardoor ook niet aan hun kind overbrengen.
- Door de gezinssituatie is het kind emotioneel verwaarloosd. Denk hierbij aan: ouders werkten veel, waren ziek, hadden geen goede relatie met elkaar, een van de ouders is overleden, ouders zijn gescheiden, ouders waren (te) jong of nog niet aan kinderen toe, andere kinderen kregen meer aandacht).
- Als kind moest je ‘te vlug groot worden’, bijvoorbeeld om voor een zieke ouder of broertje of zusje te zorgen.
- Ouders waren autoritair of perfectionistisch of vonden juist alles goed.
Signalen die kunnen duiden op emotionele blokkade
Er zijn verschillende signalen die kunnen duiden op een emotionele blokkade. Enkele voorbeelden zijn:
- Je begrijpt je eigen emoties of het gebrek aan emoties niet.
- Je reageert ‘vlak’ op situaties en andere mensen en onderdrukt gevoelens.
- Je voelt je eenzaam (geen relatie of eenzaam in een relatie) of buitengesloten.
- Je kunt niet duidelijk maken wat je verwacht en durft geen hulp te vragen;
- Je gevoelens voor je partner verdwijnen en er is weinig of geen hartstocht en intimiteit.
- Je hebt weinig zelfwaardering, je bent (te) kritisch op jezelf en hebt het gevoel voortdurend te falen.
- Je vindt het moeilijk om anderen te vertrouwen.
- Je eet en drinkt teveel of gebruikt middelen.
- Je kiest een partner die ook geen emoties en gevoelens toont of dat juist erg intens doet.
- Je sluit je af of trekt je terug wanneer je een probleem wilt bespreken.
Hoe kun je omgaan met een partner die geen emoties of gevoelens toont
Je wilt dat je partner verandert en gevoelens of emoties meer toont. Dit lukt vaak niet of met heel veel geduld en gesprekken. De tips hieronder kunnen je hierbij mogelijk helpen:
- Accepteer dat je partner minder emoties toont dan jij wenst. Dit geeft jou meer rust.
- Weet dat er wel emoties zijn maar dat die anders worden getoond dan jij graag zou willen.
- Ga het gesprek hierover aan, maar praat vanuit je eigen, niet-vervulde behoeften.
- Zorg voor een veilige omgeving voor het gesprek en wees geduldig. Realiseer je ‘dat gras niet harder gaat groeien door er aan te trekken’.
- Wees nieuwsgierig naar je partner, probeer die ander te begrijpen zonder te oordelen en verwijten te maken. Dit zal het tegenovergestelde effect hebben.
- Als er sprake was van emotionele verwaarlozing in de kindertijd dan is het goed om je te realiseren dat de gevolgen daarvan niet verdwenen zijn met het volwassen worden of het krijgen van een relatie.
- Als je weet waarom je partner geen emoties of gevoelens toont moet je wellicht je verwachtingen van je partner en de relatie bijstellen. Je moet elkaar als het waren opnieuw leren kennen. Belangrijk is dat jij je open blijft stellen en kenbaar maakt wat er in jou omgaat. Blijf interesse in je partner tonen en ontdek hoe die op dit moment in elkaar steekt.
Overzicht behoeften en gevoelens
Omdat blijkt dat mensen het lastig vinden om behoeften en gevoelens onder woorden te brengen geef ik hieronder enkele voorbeelden van behoeften, positieve gevoelens en negatieve gevoelens.
| Behoeften | Positieve gevoelens Behoeften worden vervuld | Negatieve gevoelens Behoeften worden niet vervuld |
| Behoefte om geaccepteerd te worden zoals ik ben | Ik voel mij dankbaar | Ik voel mij gefrustreerd |
| Behoefte om gesteund te worden | Ik voel mij tevreden | Ik voel mij geïrriteerd |
| Behoefte om gerustgesteld te worden | Ik voel mij voldaan | Ik voel mij jaloers |
| Behoefte om erkend en gewaardeerd te worden | Ik voel mij opgelucht | Ik voel mij afgunstig |
| Behoefte om getroost te worden als ik verdrietig ben | Ik voel mij blij/ blij | Ik voel mij achterdochtig |
| Behoefte om te weten dat je er voor mij bent | Ik voel mij zelfverzekerd | Ik voel mij eenzaam |
| Behoefte om te voelen dat ik belangrijk voor je ben | Ik voel mij hoopvol | Ik voel mij afgewezen |
| Behoefte aan liefde | Ik voel mij gestimuleerd | Ik voel mij moedeloos |
| Behoefte aan intimiteit en seksualiteit | Ik voel mij betrokken | Ik voel mij bang/ angstig |
| Behoefte aan gezelschap en samen te zijn | Ik voel mij gewaardeerd | Ik voel mij gekwetst |
| Behoefte aan aandacht | Ik voel mij trots | Ik voel mij miskend |
| Behoefte aan vrijheid en onafhankelijkheid | Ik voel mij vastberaden | Ik voel mij onbegrepen |